پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس با استقرار سامانه‌های پدافندی در جزیره خارک توانست دژی مستحکم در برابر حملات هوایی دشمن بعثی به وجود بیاورد و امنیت فرآیند صدور نفت را تامین کند.

 به گزارش پایگاه مردمی ارتش  به نقل از گروه دفاعی امنیتی دفاع پرس: رضا جهانفر پژوهشگر و نویسنده حوزه دفاع مقدس در مقاله‌ای به بررسی عملکرد پدافند هوایی در دفاع از خارک در سال‌های جنگ تحمیلی پرداخته است، که بخش پنجم این مقاله را در ادامه می‌خوانید:

دفاع از خارک به روایت سرتیپ براتعلی غلامی

امیر سرتیپ «براتعلی غلامی» فرمانده اسبق پدافند هوایی در مقطعی از جنگ تحمیلی به عنوان رییس عملیات گروه پدافند هوایی خارک و نماینده شهید سرلشکر عباس بابایی -معاون وقت عملیات نهاجا- تجربه حضور مستقیم در فرآیند دفاع از خارک را بر عهده داشت. گفتگو با وی حاوی اطلاعات ارزشمندی از فرآیند دفاع از خارک است:

«در آن زمان صدور نفت ما از جزیره خارک قطع شده بود و به دستور شهید بابایی که آن زمان معاون عملیات نیروی هوایی بود من را به خارک فرستاد. آن یک سالی که از جزیره خارک دفاع می‌کردیم، عملیات‌های بدر و خیبر اتفاق افتاد که من نبودم و یک تعداد عملیات دیگر که یا آن‌قدر وسعت نداشت و یا من جای دیگر درگیر بودم.

بنده از اول جنگ در خوزستان حضور داشتم ولی در روزهای قبل از عملیات والفجر 8 بنا به دستور شهید خضرایی به علت بعضی از درگیری‌های سیاسی که در شمال غرب ایران به وجود آمده بود به مدت 8 تا 9 ماه در تبریز خدمت می‌کردم و به همین علت در دو عملیات بدر و خیبر نتوانستم حضور داشته باشم. من را به دلیل دستوری كه از سوی شهيد خضرايی صادر شده بود، به تبریز بردند. فرمانده غیر بومی گروه تبریز شده بودم. در آن مقطع غائله آيت‌الله شريعتمداری و خلق مسلمان مطرح شده بود. جلوگيری از انجام يک حركت غيرمعقول توسط خلق مسلمان مطرح بود. آن زمان بود که شهید بابایی با پرخاش به من گفت که در بدترین موقعیتی که مملکت داره سقوط می‌کند، تو آمدی و تو تبریز قایم شدی؟ در آن روز ایشان به من گفتند که در جنوب بیشتر به شما نیاز است تا در تبریز و همین امروز وسایلت را جمع کن و به تهران بیا.

من كه خودم تبریز نرفته بودم، من را به زور برده بودند. وقتی به تهران آمدم متوجه شدم كه خانه‌ای که برای من در نظر گرفته بودند مناسب سكونت نيست و در و پنجره و شیشه‌ها شکسته است. زمان برای انجام تعمیرات نداشتم به ناچار خانواده‌ام را به اصفهان فرستادم و وسایلم را در کنار منزلم در یکی از خیابان‌های دوشان تپه خالی کردم. من سوار یک هواپیمای بونانزا شدم با شهید بابايی به سمت خارک پرواز كرديم. خلبانی بونانزا را شهيد بابايی بر عهده داشت. پس از رسيدن به خارک، توسط شهيد بابايی به عنوان رييس عمليات گروه پدافند هوايي خارک و نماينده تام‌الاختيار نيروی هوايي معرفی شدم. شهيد بابايی هم به تهران برگشت.

اسکله‌های «تی» و «آذر‌پاد» و حتی «اس‌پی‌ام»‌‌های صادر‌کننده نفت مورد اصابت قرار گرفته بود. من زمانی رفتم خارک که صدور نفت ایران برای مدت 10 روز قطع شده بود و مسئول جنگ وزارت نفت از عملكرد پدافند هوايی ناراضی بود. اسمش دکتر شهاب بود. من در چنین موقعیتی با فشار و زور شهید بابایی به خارک رفتم. قبل از آن، به طور کلی سیستم صدور نفت ما را بمباران کرده بودند. من از آن روز با درجه سرگردی به عنوان رئیس عملیات گروه پدافند هوايی خارک شروع به خدمت کردم.

در همان ده پانزده روز اول با مدد خداوند و همکاری نیروها صدور نفت راه اندازی شد و با تمهیداتی که انجام شد دیگر عراق نتوانست خارک را بمباران کند و به جز هواپيماهای ميگ-25 که از ارتفاع بالا بر سر ما بمب می‌ریختند هیچ هواپیمای دیگری در مدت یکسالی که من در خارک خدمت کردم نتوانست خارک را بمباران کند و اسکله‌های «تی» و «آذر‌پاد» به فعالیت خود ادامه دادند. در آن یک سالی که من در خارک بودم یک دژ محکم در خارک درست کردیم. خدا مرحوم «سینکی» را رحمت کند. ايشان مسئول 8 رسد «اسکای‌گارد» بود. سایت‌های «هاوک» را به 2 سايت افزايش داديم. آن زمان دست كم روزی 5 تا 6 بار جزیره خارک بمباران می‌شد. به دليل حضور قدرتمندانه پدافند هوايی و ممانعت از موفقيت نيروی هوايی عراق، صدور نفت ما دوباره راه افتاد. در خارک با كاركناني از پدافند هوايی در برابر دشمن ايستاديم كه همان كاركنان در قرارگاه رعد هم حاضر بودند. مثل آقای «سینکی»، «صادق‌نژاد» و...

ببینید من در خارك فرمانده گروه نبودم. شهید بابایی گفته بود که تو در خارک به اندازه معاون عملیاتی نیروی هوايی اختیار داری. هر کاری تشخيص می‌دهی درست است انجام بده. من رئیس عملیات جزیره خارک شدم. من از فرماندهی گروه‌های پدافندی امیدیه و تبریز رفتم خارک. یعنی نه شغل برایم مهم بود و نه چیز دیگری... شهید بابایی تقریباً هر 10 روز یک‌بار، با همان هواپیمایی که من با ایشان به خارک آمده بودم وارد خارک می‌شدند. ایشان در همان شب به من گفتند که با وضعیتی که در خارک ایجاد کردید و با وجود این مواضع و سايت‌های پدافند هوايی دیگر به وجود شما در خارک نیازی نیست. در آن زمان مدیریت پدافند در معاونت عمليات نيروی هوايی به وجود نیامده بود و شهید بابایی این مدیریت را تشکیل دادند و من را هم به عنوان مدير پدافند هوايی معاونت عملیات نیروی هوايی منصوب کردند... جزیره خارک اعتباری برای پدافند هوایی است.»

شهید سرلشکر «منصور ستاری» در گزارشی از عملکرد نیروی هوایی و پدافند هوایی در سال‌های دفاع مقدس در دفاع از صنعت نفت اشاره می‌کند: «از آن جا که تأمین هزینه‌ی جنگ ارتباط مستقیم با صدور و فروش نفت داشت، از این رو عراق تصمیم گرفته بود با قطع صدور نفت ایران از طریق حمله به جزیره‌ی خارک و نفتکش‌ها، موجبات تضعیف نیروهای ما را فراهم آورد، و در این راه، غرب کمک‌های بسیاری به او کرد. به عنوان مثال، غربی‌ها هواپیماهای سوپراتاندارد که برای نیروی دریایی تولید می‌شد و می‌توانست با پرتاب موشک‌های ضدِ کشتی اگزوسه در روز یا شب تهدیدات جدی و وسیعی را در ارتباط با استراتژی قطع صدور نفت ایران، متوجه جزیره‌ی خارک و لنگرگاه کشتی‌های نفتکش و کاروان‌های کشتی تجارتی در خلیج فارس بنماید در اختیار رژیم بعث عراق قرار دادند. هم چنین جهت رفع نقاط ضعف عراق در پروازهای دشوار در شب بر روی آب، هدایت این هواپیماها در فاصله‌ای بسیار دور از مراکز فرماندهی و کنترل نیروی هوایی، با قرار گرفتن هواپیماهای آواکس آمریکا و عربستان در شبکه و هم چنین حضور ناوشکن‌های آمریکایی در نقاط تعیین شده عملاً به صورت نقطه نشانه‌های روی آب و دستگاه‌های کمک ناوبری در روز و شب، هدایت قسمت‌هایی از پرواز خلبانان عراق را به عهده داشتند.

در آن زمان وضعیت طوری بود که وقتی هواپیماهای شکاری ایران برای درگیری و رویارویی با حریف به سمت هواپیماهای عراقی هدایت می‌شدند، هواپیماهای عراقی به سمت ناوشکن‌های امریکایی و سواحل جنوبی خلیج فارس رفته و با پناه گرفتن در حریم استقرار شناورهای بیگانه و بهره‌گیری از حدود قلمرو فضایی دوَل جنوبی خلیج فارس و سوء‌استفاده از احترام جمهوری اسلامی ایران به اصول و قوانین بین‌المللی، از معرکه خارج می‌شدند. نیروی هوایی ما در این مقطع از جنگ مسؤولیت بسیار سنگینی در حمایت و پشتیبانی از عملیات دریایی به عهده داشت.

با همه‌ی حمایت‌هایی که از کل استراتژی جنگی عراق در منطقه می‌شد، به خصوص حمایت‌های چشم‌گیر بین‌المللی از نیروی هوایی آن کشور، با این وجود عراق موفق به قطع صادرات نفت جمهوری اسلامی ایران نگردید. به طور مثال، طبق آمار موجود از بهار سال 1361 تا پاییز 1363، با انجام 40 نوبت حمله و بمباران به جزیره خارک، عراق نتوانست خلل مهمی در صدور جریان نفت از این جزیره استراتژیک ایجاد نماید.

این در حالی بود که تعداد قابل توجهی از هواپیماهای حمله‌ور شکاری بمب‌افکن خود را در مصاف با شبکه‌ی دفاع هوایی این جزیره از دست داده، حمله‌های بسیار زیادی به این جزیره نیز قبل از هر اقدامی توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران خنثی گردیده بود. یک فروند از هواپیماهای سوپراتاندارد که پیش‌بینی می‌شد بتواند در جنگ نفتکش‌ها تعادل قوا را بر هم زده و تا حدودی برای عراق سرنوشت‌ساز باشد، در همان ابتدای عملیات‌شان مورد اصابت موشک‌های هواپیماهای شکاری رهگیر نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و در آب‌های خلیج فارس سرنگون گردید. گزارش تأیید نشده‌ای از اصابت و سرنگونی دومین هواپیما نیز حکایت می‌نمود که عراق ناگزیر 2 فروند سوپراتاندارد باقی مانده از مجموع هواپیماهای استیجاری را به فرانسه باز پس فرستاد.»

 

دفاع از خارک و صنعت نفت از زبان حجت‌الاسلام روحانی

حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی در مورد نقش پدافند هوایی و نیروی هوایی در حفظ امنیت فرآیند صدور نفت ایران گفته است: « آن روز که دشمن تصمیم گرفت ارز را از این کشور محروم کند و صادرات نفت را قطع کند، تصمیم گرفت جزیره خارک و اسکله‌ها را غیرقابل استفاده بسازد، در سال 63 این تصمیم جدی استکبار بود که توسط عراق و سایر مزدورانشان اجرا می‌شد. صادرات نفت ایران برای اولین بار برای چند روز قطع شد. آن نیرویی که به میدان آمد، تصمیم گرفت خارک را منطقه امن بسازد و خارک را گورستان هواپیماهای دشمن بسازد، نیروی هوایی بود و شخص سرلشکر شهید ستاری قهرمان، طرح او بود، برنامه او بود، فداکاری او بود و تلاش او بود در کنار سایر پرسنل و عزیزان نیروی هوایی که خارک را امن کردند تا نفت صادر و چرخش اقتصادی انجام شود و جنگ ادامه یابد.»

ادامه دارد...